Journal B veröffentlicht zur Ausstellung «Bauen in Bern 1980 – 2014» nach dem Eröffnungsreferat von Bernhard Giger auch die Rede von Beat Sterchi, die er an der Vernissage im Kornhaus gehalten hat.
Für my erscht Schpaziergang bin i mit em Tram uf Brünne use gfahre.
Iigschtyge bin i a dr Schpitugass u woni ar Ramuzschtrass, ar zwöitletschte Station, bi usgschtyge, han i sofort gmerkt, dass ig ungerwägs mindeschtens 20 cm chlyner bi worde.
Dir wüsst, wo ds Tram dürefahrt! Es isch veie chly ä Reis! We me useluegt, gseht me mängs. Ig ha sogar Chüä gseh, uf dere Weid bym Schloss Hollige, zmitts ir Schtadt.
Aber wie gseit, won i bi däm Westside bi usgschtyge, bin i chlyner gsi. U zwar nid nume, wüu aus plötzlech viu grösser isch gsy.
I bi mr o chlyner vorcho, wüu aus eso totau grad und sänkrächt u suber u supermodern isch, aber o chly läär. Dä architektonisch Perfektionismus, wo me dert usse ganz guet gseht, dä macht d Mönsche eifach nid mönschlecher u scho gar nid grösser!
I ha o gmerkt, dass me dert usse definitiv eine uf Wäutsch macht: Dä gross läär Platz, wo ds Tram cheert u d Poschtouto vrschnufe, heisst Gilberte-de-Courgenay-Platz u we me dert innegeit i dä Westside-Tämpu, schteit er Tür: Bienvenue!
Aber lang hanis dinne nid usghaute. Die, wo das boue hei, die hei sicher nid a mi dänkt. Won i bym Glatz dert es Café bschteut ha u ha wöuä abhocke, han i ä Riisesässu müesse umeschiebe, fasch wie wen i dehei würd ds Sofa angers häreschteue. Ig ha mr när la säge, das syg äbe Lounch-Style.
Im Westside isch aus Lounch-Style! U glych hami gfragt, wie d Lüt drzue chöme, hie freiwiuig lenger aus unbedingt nötig dinne ds blybe u won i wyder use bi, hets er Tür gheisse: Au Revoir!
Won i nächär dür d Riedbärgschtrass gloffe bi, a dene schöne, aber schterile Chischtli vrby, han i nid chönnä begryfe, dass me da ke Platz laht für ne Lade oder ä Tankschteu, werum me da nid es Schueuhuus oder ä Gwärbezone drybout? Aus isch eso ändlos homogen u längwylig. Eigentlech sötte die, wo das boue hei, zur Schtraf mau zwunge wärde, es paar Schtung drin umedsloufe.
Einisch hei bimene parkierte VW plötzlech d Liechter afa blinke, wie we öpper vo wytem würd luege, öb das Outo bschlosse syg. Süsch isch eigentlech nüt passiert, a dere länge Riedbärgschtrass.
Drufabe isch mr Bümpliz vorcho wiene Grossschtadt. Plötzlech wyder Lüt u Läde u Läbe. E chlyne schwarze Bub het grad es grosses wysses Velo usemene Chäuer ufegschtosse u vor emene Baukon isch ä junge Ma gschtange u het usgseh, wie dr Romeo, wo grad afat singe!
U schpeter, wyder em Bahnhof, hanni gseh, wie es paar sogenannt Randschtändegi d Boxe vo de Gratiszytige zure Schtehbar umfunktioniert hei. Si hei ihri Bierbüchse druff abgschteut gha u hei gjasset. Das isch sicher nid Lounch-Style, aber vrglychwys hets mi dünkt, das syg wenigschtens ächt u ehrlech.
Bi mym zwöite Schpaziergang byni wyder uf ds Tram.
I bi Kramgass uf ä Zytglogge. Es het no weni Tourischte gha, o nid wahnsinnig viu Vrchehr, aber dä isch wie gäng viu ds schnäu gsy. Ig weiss nid, öp dir das wüsset, aber i dere sogenannte Begägnigszone ir Autschtadt ds Bärn darf jede grad äso umebloche, wiener wott.
Es isch aber ä schöne Morge gsy u unger emene Loubepfyler isch ä eutere Ma gschtange u het mit emene grosse wysse Lumpe d Nase putzt u ig ha sofort a dä Platz müesse dänke, woni mit em Nüni-Tram ha häre wöuä: Über d Chornhuusbrügg, düre Breitsch zum Max-Däetwyler-Platz bim nöiä Wankdorfbahnhof.
Uf dr Aumänd isch ds Zäut vom Zirkus Monti gschtange, ä Daggu isch umgsecklet wie gschtört u mi hets wyder dünkt, jedesmau we me a dere Aumänd vrby fahri, heige si wyder es Schtück me vore abzwackt.
O d Feschthaue hanni gseh, wo zwüsche auem, wo me dert so het häregschteut, würklech ä Sehenswürdigkeit isch worde. Die grauii Feschthaue het so öppis wie Pattina übercho u eigentlech isch si fasch ä chly schnuusig, härzig u schön, bsungers näbe däm Stade de Suisse, wo vermuetlech o no nie für ne Schönheitswettbewärb isch nominiert worde.
Uf em Max-Daetwyler-Platz gseht me natürlech sofort die riisegi überdimänsionierti Sumiswauder-Bahnhofsuhr. Die schteit dert wie ufblase u chly kitschig u ig ha dänkt. Aha! SBB! Kunscht am Bau!
U wües dert um d Feusi ume so gar nüt het i Sache Kunscht, ke Roscht, ke Chlotz, eifach nüt, hanni einisch meh dänkt, es syg ä grossi Kunscht, im öffentleche Rum die richtigi Kunscht häredsschteue. Ja, das isch ganz ä grossi Kunscht, hanni dänkt.
Aber es isch grad äso sicher ke Kunscht, eifach nüt häredsschteuä uf sone Platz. Guet, dr Däetwyler ufemene Socku obe mit syre wysse Fahne, wie me ne aube no het gseh um ds Bundeshuus umeschtriele, so ruhig u chly depressiv, das wär aber äuä o nüt.
Won i byr Überfüerig dert d Schtäge ufe bi isch grad ä Zug unger düre nach Züri oder Basu un ä Tamil oder en Inder het mi überhout. Dä het ire Schprach nume us Ärrwörter ganz lut i nes Telefon inegredt u das het tönt, wie wen er äre Gant würd ä Chuä vrschteigere.
U no bevor ig uf dr angere Syte vo de Gleis bi gsy, isch wyder ä Zug unge düre nach Züri oder Basu u mir isch ds Sinn cho, dass ig ja mau ere Sitzig bi gsy, wo me Näme für die Schtrasse hie gsuecht het.
Me het denn no Näme gsuecht, wo chönnte uf en abgrissnig Schlachthof verwyse. Aber es gyt itz ke Fleischrächeschtrass, ke Chuttlereiallee u o ke Bluetwäg, die Schtrasse dert si läng und grad u drum schnäu zeut u schnäu touft.
Eini heisst Klawaschtrass nach dr Anni Klawa Morf, wo sech irgendwie um Ching kümmeret heig u eini heisst Hofstrass, nach dr Ida Hof, das syg die erschti Schuäuärztin gsy ds Bärn. We me a Mani Matter mit sym Schtutz näbem Rathus dänkt, muess me säge, dass die guete Froue eigentlech rächt schöni u längi Schtrasse hei übercho.
Es gyt o ne d Wankdorfallee, dert gäbe sech d Böim Müäh, möglechscht schnäu ds wachse, dass es nüm so uffaut, wie aus eso pfyffegrad isch u so totau korräkt im Sänku schteit, dass es eim fasch ä chly weh tuet.
Es wird oh no gäng boue dert, a dere Wankdorfallee. Wyt obe göh roti u gäubi Krän hin und här u i bi fasch ä chly nydisch gsy uf die Bouarbeiter, wo uf emene Grüscht si i däm herbschtblaue Himmu umeturnet u i ihrne farbige Chleider u dene rote Heume hei usgseh wie d Bouarbeiter imene schöne Biud vom Fernand Léger.
Vis-à-vis a dere Wankdorfallee schteit öppis vor dr Poscht, o gross u riisig u scho ganz glänzig, dunkubrun oder schwarz u scho fasch fertig. Dert het e junge Ma grad so i nes Sandwich bisse, wie wener das würklech hät vrdient. Dä Ma het sy rot Heum unger em Arm gha u het gseit, woni ha gfragt, öb er hiä schaffi: «Ja fertig mache! No Doppubode inne, när use!»
Ig ha mr natürlech nüt chönne vorschteue unger emene Doppubode u dä Bouarbeiter het geseit: «Isch chly höcher, chunnt Teppich druuf!» So richtig byni zwar no immer nid druus cho, aber ig ha gseit merci u adieu u är het sech sy Heum wyder uf ä Chopf gschobe.
Vom aute Schlachtof isch würklech nüm viu übrig blybe. Ds aute Verwautigsgebäud, ds Tor mit em Gitterzuun u i somne Alubüchsehangar es Cash-and-Carry für d Metzger.
Bi mym dritte Schpaziergang bini mit em Bös bis a d Bitziusschtrass gfahre. Uf dr Nydeggbrügg het’s wie fasch immer Touris gha, wo dert umefotografiert hei: D Nydeggchiuche, d Bundesratshüser, d Decher u d Chemi vor Matte, die schöne Böim em Aargouer- u em Murischtaude!
U ig ha mir wyder vorgeschteut, wo die Lüt auii härchömme u wie die wohne, viellech ds Tokio oder ds Hong-Kong i zwöi Zimmer im 47igschte oder minetwäge im 74igschte Schtock.
We me sech das vorscheut, cha me guet begryffe, dass die da uf die haub abprotzeti Ungertorbrügg abeschtune oder ds Gfüau hei, das Bord dert mit dene komische Bäre syg ä Sehenswürdigkeit.
Was aber sicher ä Sehenswürdigkeit isch us äuä o no wird blybe, das isch d Schönbärg-Überbouig dert bym Klee-Zäntrum obe.
Dir möget nech sicher no bsinne a die Gärtnerei dert. Ja, es tuet scho immer chly weh, we wyder so ne Egge unger ä Bagger chunnt. Us dene Fäuder u Wysse dert sy its Boufäuder worde, wo einzelni Immobiliefirme und einzelni Architekte ds Säge hei.
O hie: Ei Kran näbem angere, a teune Orte wird no Beton, angerne Orte wärde Apperate aagliferet u wyter hinger si es paar Hüser scho fertig u bewohnt.
Stattlech gseh si us, das muess me säge, edu sogar u schön wyss, fasch wie amerikanischi Ville ds Neuängland bymne schöne Schtrand.
Aber das hie si Schtadtvillene, auso eini uf der angere obe und zymlech nöch zäme. Me gschpürt, dass da nid nume bügglet wird, me gschpürt o, dass me da i däm Schönbärg öppis bsungers häreschteut, öppis, wo me no nid so kennt!
Natürlech ghört me uf dene Bouschteue auii Schprache u es paar Hüser vorne dran wärde grad iiplättlet. Dert het mr eine vo de Bouarbeiter o erklärt, dass das Keramikplättli us Italie syg u woni säge, das gäb de schön schöni Wohnige hie, het er gseit: «Viu ds schöni! Das gyt viu ds schöni Wohnige!» U het wyder Zemändt uf enes Plättli gschtriche wie Anke uf enes Schtück Brot.
Ömu d Sicht vorne dran, mit de Bärge grad schön i eim Glid vorem Huus, cha me sech nid schöner vorschteue. Dert hanni o no grad dr Tömu troffe. Dr Töumu isch Architekt u het i eim von dene viune Boufäuder d Bouleitig für 3 Hüser mit öppe je 8 Wohnige. Dr Tömu het nid wöuä rüeme.
«Was da aus isch gloffe, da chöntsch es Buech schrybe!» het er gseit. Agfange heig s scho guet, d Ideene wäre scho guet, i dere Vrdichtig müss sech es nöis Vrhäutnis zum Nachbar entwickle u är fröi sech, i nes paarne Jahr ds gseh, was hie passiert, o we de d Böim gross syge!
Wonne ha gfragt, werum me aber immene so grosse Projekt nid o a nes Restaurant u a Läde dänki, meint dr Tömu, das syg aus riskant u nid interessant für d Inveschtore. «Räntiert nid!»
Woni wyter gange bi, isch mir ufgfaue, dass die nöiä Schtrasse hie auii Näme vo Architekte überchöme.
Bi es paarne Hüser hanni nächer no ds gäube Isolationsmateriau für Wärmedämmig gseh u es isch mr i Sinn cho, was mr en angere Architekt het gseit gha. Dr Patrick Thurston het nämlech klagt, es gäb hüt bym Boue gar kenni eigentlechi Wäng me. Nume no Isolationschichte. Bi dene nöiä Hüser, het er gseit, chasch mit em Pfileboge dryschiesse u dr Pfiu schteckt!
Dr Patrick Thurston het mir übrigens o no richtig erklärt, was a Doppubode isch. Das isch natürlech ä Bode, wo’s unbeschränkt u gäbig Platz drin het für Leitige, Kabu u aus wo’s brucht by viune Inschtallatione.
I bi när no mit em Bös i d Länggass zur Unitobler. Ja, da hei mr natürlech auii scho weniger glungni Umnutzige geseh! Eigentlech ä gedigeni Sach!
Dert het’s o Kunscht. Uf dere schöne Terasse vor dr Mensa hanni öppis gässe u ha gseh, wie Kunscht cha integriere, vrbinde zwüsche aut u nöi u gross und chly, aber o dass Kunscht o da isch, für d Mönsche grösser, nid chlyner ds mache!
Woni wyter bi, sy drü Schtudäntinne uf emene Mürli er Sunne ghocket u hei Ice Crem gschläcket. Die hanni gfragt, wo’s äch hie düre göng zur Von Roll. Sie hei gseit, füre bis zu däm grüenä Huus u när eifach aus linggs.
I chönnt nech hie itz no vrzeue, wie nes düürmischts, schöns Quartier mit Beize u Läde läbt u funktioniert, aber das wüsset dir natürlech säuber. Drum wett i nech nume no säge, we dr no nie bi dr Von Roll syt gsy, göht doch einisch ga luege. Das lohnt sech. Dynne u dusse gyts viu ds gseh. O d Von Roll macht eim nid chlyner u mi gschpürt, dass die gueti auti Fabrikarchitektur eifach ä gueti Vorgab isch.
Uf dr solide, sachleche, zwäckorientierte, aute Fabrikarchitektur cha me ufboue u es chunnt guet. Es het entschprächend o viu Bachschtei, dä isch gäng irgendwie schön u warm u überhoupt het’s dert auä kenni Wäng, wo, we me mit em Pfileboge würd drufschiesse, dr Pfiu würd blybe schtecke.
Immerhin!
Das isch my Bricht gsy. Ig danke für ds Zuelose.
